НАСИҲАТДАН ҚОЧЯПМИЗ(МИ?) / NASIHATDAN QOCHYAPMIZ(MI?)

 

Нафс насиҳатни ёқтирмайди. Чунки насиҳат деган нарса нафсни эгади, қийнайди ва тарбия қилади. Аммо бизнинг кунларимизда насиҳатни ҳеч ким хушламайди. Нега? Қаёққа борсангиз, насиҳатга таъқиқ: ТВда ҳам, радиода ҳам, байрамда ҳам. Насиҳат қилма, одамлар зерикиб ўлади, одамлар безиб қолади, одамлар қизиқмай қўяди. Ҳол буки, сўзлаш учун жағ очган, тил чўзган одам борки, ҳаммаси носиҳ – насиҳатгўй, насиҳатчи.

Савол: нега биз насиҳатни ва насиҳатчиларни ёқтирмай қўйдик? Нега насиҳат эшитганимизда қалбларимиз титраб кетмайди? Нега насиҳат тинглаб, нафсимизни маломат қилмаймиз? Нега насиҳатни тинглаймизу, ичимизда бетоқат бўлиб, ташимизда тиржайиб ўтирамиз худди “маза қилиб тинглаётгандек”? Жавоблар қуйидагича экан:

1.                Насиҳат қилувчи ўзи амал қилмайдиган гапларни гапиради. Яъни носиҳ одамларни алдайди. Ёлғон гапирма дейди – ўзи ёлғончи. Ўғирлик қилма дейди – ўзи ўғри. Пора олма дейди – ўзи порхўр. Ҳалол бўл дейди – ўз ҳаромхўр. Одобдан гапиради – кўзлари шаҳватга тўлган. Буни тингловчи билмайди, аммо негадир ўша носиҳ гапирса, энсаси қотади.

2.                Насиҳатлар жуда чўзилиб кетади, нутқ қоидалари бузилади, бир хил фикр ва сўзлар такрорланаверади, қисқаси – эзмалик. Ўта “миянғилик” ва минғирлаш одамларни насиҳатдан безитди.

3.                Насиҳат қилувчи ўзини мақтайди. Насиҳатгўй ўз фикрига мисол излар экан, фақат ўзини мисол қилиб келтиради: қилган ишлари, эришган ютуқлари. Хуллас, мақтанчоқлик. Насиҳатдан мақсад – мақтаниш ва мақтов эшитишга айланиб қолди.

4.                Атрофимизда турли кўнгилочар ва кўнгилхушлар нарсалар беҳад кўп. Кибримиз семирган. Бош эгиб насиҳат тинглашдан кўра мусиқа, филм ва ўйинлар қизиқарлироқ. Бизда тинглай билиш қобилияти, айбларимизни тан олиш ва уларни тўғирлашга бўлган истак йўқолиб кетмоқда. Аксинча, кимдир насиҳат қилса ёки хатомизни кўрсатса, тузатишдан аввал ўзимизни ҳимоя қилишга, оқлашга интиламиз: “Мен оппоқман, менда айб йўқ, мен мукаммалман!”

Аслини олганда, насиҳат – сўзнинг дури, насиҳат – қалбни очувчи калит, насиҳат – йўлни ёритувчи чироқ.

Бугун дурлар ерга сочилган, калит ўғирланган, чироқ ўчган.

Дурларни қачон терамиз?

Калитни қаердан топамиз?

Чироқни ким ёқади?

АКРОМ МАЛИК

NASIHATDAN QOCHYAPMIZ(MI?)

Nafs nasihatni yoqtirmaydi. Chunki nasihat degan narsa nafsni egadi, qiynaydi va tarbiya qiladi. Ammo bizning kunlarimizda nasihatni hech kim xushlamaydi. Nega? Qayoqqa borsangiz, nasihatga ta’qiq: TVda ham, radioda ham, bayramda ham. Nasihat qilma, odamlar zerikib o‘ladi, odamlar bezib qoladi, odamlar qiziqmay qo‘yadi. Hol buki, so‘zlash uchun jag‘ ochgan, til cho‘zgan odam borki, hammasi nosih – nasihatgo‘y, nasihatchi.

Savol: nega biz nasihatni va nasihatchilarni yoqtirmay qo‘ydik? Nega nasihat eshitganimizda qalblarimiz titrab ketmaydi? Nega nasihat tinglab, nafsimizni malomat qilmaymiz? Nega nasihatni tinglaymizu, ichimizda betoqat bo‘lib, tashimizda tirjayib o‘tiramiz xuddi “maza qilib tinglayotgandek”? Javoblar quyidagicha ekan:

1.                Nasihat qiluvchi o‘zi amal qilmaydigan gaplarni gapiradi. Ya’ni nosih odamlarni aldaydi. Yolg‘on gapirma deydi – o‘zi yolg‘onchi. O’g‘irlik qilma deydi – o‘zi o‘g‘ri. Pora olma deydi – o‘zi porxo‘r. Halol bo‘l deydi – o‘z haromxo‘r. Odobdan gapiradi – ko‘zlari shahvatga to‘lgan. Buni tinglovchi bilmaydi, ammo negadir o‘sha nosih gapirsa, ensasi qotadi.

2.                Nasihatlar juda cho‘zilib ketadi, nutq qoidalari buziladi, bir xil fikr va so‘zlar takrorlanaveradi, qisqasi – ezmalik. O’ta “miyang‘ilik” va ming‘irlash odamlarni nasihatdan bezitdi.

3.                Nasihat qiluvchi o‘zini maqtaydi. Nasihatgo‘y o‘z fikriga misol izlar ekan, faqat o‘zini misol qilib keltiradi: qilgan ishlari, erishgan yutuqlari. Xullas, maqtanchoqlik. Nasihatdan maqsad – maqtanish va maqtov eshitishga aylanib qoldi.

4.                Atrofimizda turli ko‘ngilochar va ko‘ngilxushlar narsalar behad ko‘p. Kibrimiz semirgan. Bosh egib nasihat tinglashdan ko‘ra musiqa, film va o‘yinlar qiziqarliroq. Bizda tinglay bilish qobiliyati, ayblarimizni tan olish va ularni to‘g‘irlashga bo‘lgan istak yo‘qolib ketmoqda. Aksincha, kimdir nasihat qilsa yoki xatomizni ko‘rsatsa, tuzatishdan avval o‘zimizni himoya qilishga, oqlashga intilamiz: “Men oppoqman, menda ayb yo‘q, men mukammalman!”

Aslini olganda, nasihat – so‘zning duri, nasihat – qalbni ochuvchi kalit, nasihat – yo‘lni yorituvchi chiroq.

Bugun durlar yerga sochilgan, kalit o‘g‘irlangan, chiroq o‘chgan.

Durlarni qachon teramiz?

Kalitni qayerdan topamiz?

Chiroqni kim yoqadi?

AKROM MALIK